Geschiedenis

De tocht wordt sinds1912 georganiseerd. Sedert 1947 is er sprake van een onafgebroken reeks, met uitzondering van de tocht van 2001, die in verband met de MKZ-crisis moest worden afgelast. In het pinksterweekend van 25 t/m 28 mei 2012 is het 100-jarig jubileum gevierd. Tijdens de jubileumbijeenkomst maakte de commissaris van de Koningin in Fryslân bekend dat aan de stichting de Koninklijke Erepenning is toegekend.
De op 26 april 2011 overleden Bolswarder stadsboer Corrie de Groot fietste op pinkstermaandag 27 mei 1996 als eerste voor de 50e keer de Elfstedentocht. Helaas moest hij tijdens de fietselfstedentochten van de jaren daarna verstek laten gaan als gevolg van een knieblessure. Op pinkstermaandag 9 juni 2003 volbrachten de heren W. Rienstra uit Sneek en D. Reitsma uit Stiens hun 50e fietselfstedentocht. Beide heren waren jaren als rayonhoofd verbonden aan de tocht.
Ook op pinkstermaandag 16 mei 2005 volbracht een viertal deelnemers voor de 50e keer de tocht.  Onder dit viertal ook weer twee liefhebbers (de heer P.H. Hilarides uit Leeuwarden en de heer D. Zwaagstra uit Sneek) die al vele jaren betrokken waren bij de organisatie. 
Op pinkstermaandag 28 mei 2007 fietste de heer T. v.d. Berg uit Terhorne zijn 50e tocht.  
Op pinkstermaandag 12 mei 2008 waren het de heren Poppes en Tolsma uit Franeker, de heer Otter uit Abbega en de heer Terbraak uit Bolsward die de tocht voor de 50e keer fietsten. Op pinkstermaandag 24 mei 2010 verschenen er weer 2 deelnemers aan de start, die hun 50e elfstedentocht fietsten, Jan Stienstra uit Ysbrechtum en O.Broersma uit Witmarsum.  Op pinkstermaandag 13 juni 2011 passeerden weer 2 deelnemers voor de 50e keer de finishlijn: de heren Joop de Jong uit Bolsward en J. van der Wal uit Bovenkarspel.
Pinkstermaandag 28 mei 2012 waren het de heren Jan Terbraak uit Hoogeveen (v/h Bolsward) en Sytzema uit Buitenpost die konden worden gehuldigd voor hun 50e tocht. In 2013 volbrachten twee deelnemers hun 50e fietselfstedentocht. Op pinkstermaandag 9 juni 2014 kwamen 4 deelnemers voor de 50e keer over de finishlijn in Bolsward.
Tot en met 2015 hebben 27 deelnemers de tocht 50 maal of vaker gefietst. Koploper is de heer Reitsma uit Stiens. Hij volbracht in 2014 zijn 61e tocht, dhr. P.H. Hilarides fietste in 2015 zijn 60e tocht.

In de dertiger jaren en van 1947 tot 1958 werd de elfstedentocht ook als wedstrijd verreden. Er was een wedstrijd voor wielrenners op racefietsen en een wedstrijd voor renners op gewone fietsen, de zgn. vaardigheidsrit. De hoge kosten van de wedstrijden waren voor het toenmalige bestuur aanleiding om met de wedstrijden te stoppen en alleen nog maar een toerfietstocht te organiseren. De belangstelling om de tocht te fietsen was in die jaren niet erg groot. Tot 1964 fietsten jaarlijks rond 300 deelnemers de tocht. In 1965 waren er 498 deelnemers, maar in 1966 begon een periode van groei. In 1971 fietsten 942 deelnemers de 240 km. en in 1972 konden maar liefst 1568 deelnemers worden ingeschreven. Daarna kwam pas echt de groei in het aantal liefhebbers. In 1974 meldden zich 2584 deelnemers, in 1975 waren er 4050, in 1976 6857 en voor de tocht 1977 schreven 9366 fietsers in. In 1978 werd de 10.000-grens gepasseerd.

Sedert 1979 kende de tocht een maximum-aantal deelnemers van 12.000. Sedertdien is de belangstelling voor de tocht ook steeds groter geweest dan het aantal beschikbare stempelkaarten. Jaarlijks moesten rond 6.000 liefhebbers worden afgeschreven. In 1986 steeg dat aantal plotseling en moesten rond 13.000 liefhebbers worden teleurgesteld. Die extra belangstelling zal mede het gevolg zijn geweest van de elfstedentochten per schaats in 1985 en 1986. 
Na de elfstedenschaatstocht van 4 januari 1997 was er plotseling weer sprake van een toenemende belangstelling. Rond 23.000 liefhebbers meldden zich. Langzamerhand is dat aantal gezakt tot rond 20.000 en de laatste jaren stabiliseert het aantal belangstellenden zich rond de 16.000. De tocht van pinkstermaandag 4 juni 2001 moest worden afgelast in verband met het uitbreken van mond- en klauwzeer in Nederland en Fryslân.

Gezien het aantal liefhebbers dat jaarlijks moest worden teleurgesteld kwamen uiteraard van alle kanten suggesties om meer fietsers in de gelegenheid te stellen de tocht te fietsen. De organisatie van een massaal evenement als de fietselfstedentocht vraagt evenwel een zodanige inzet van organisatoren, medewerkers, politie, Rode Kruis, EHBO, NGS-sportmasseurs, rijwielherstellers, wegbeheerders en andere bij de organisatie betrokken personen en instanties, dat met één dag het plafond van mogelijkheden wel is bereikt. Ook het spreiden van de start over meerdere steden is geen optie, omdat dan gedurende de gehele dag langs de gehele route een maximale bezetting door alle betrokken disciplines nodig is. Het zal daarom blijven bij één tocht op pinkstermaandag vanuit Bolsward in één startrichting. Om toch enigszins tegemoet te komen aan de wens van velen om de elfstedentocht op pinkstermaandag een keer te fietsen gaven de wegbeheerders, mede in verband met de viering van het 75-jarig bestaan van de fietselfstedentocht, toestemming om op pinkstermaandag 8 juni 1987 15.000 fietsers te laten starten. Dat maximumaantal geldt nu nog steeds.

De deelnemers worden in Bolsward gestart in 23 groepen van ruim 600 fietsers. De eerste groep vertrekt  's morgens om 5 uur precies. Daarna wordt om de 8 minuten een volgende groep gestart. De laatste groep (groep 23) start om 7.56 uur. Aan de start wordt medewerking verleend door een drietal muziekkorpsen, het stadsdraaiorgel Omke Romke en de Boalserter Skotsploech. Zij brengen de fietsers naar de eerste controlepost, waar kan worden begonnen aan de 235 km. lange tocht langs de Elf Friese Steden.Tot 24.00 uur hebben de deelnemers de gelegenheid om zich in Bolsward af te melden bij de finishcontrole.

Het behoeft geen betoog dat langs de route duizenden toeschouwers aanwezig zijn om de fietsers aan te moedigen. Het zijn beelden zoals we die allemaal wellicht herkennen van de elfstedenschaatstochten in 1985, in 1986 en van zaterdag 4 januari 1997 toen duizenden schaatsers naar de finish van de elfstedentocht op de Bonkevaart in Leeuwarden werden gejuicht.